Τι σημαίνει να είναι κάποιος χριστιανός σε μία εποχή στην οποία νεώτεροι και μεγαλύτεροι δυσκολευόμαστε να κοιτάξουμε τη ζωή με τα μάτια του πλησίον και έχουμε απομακρύνει την καθημερινότητά μας από την αναζήτηση της Αλήθειας, εγκλωβισμένοι σε έναν τρόπο ζωής στηριγμένο στην εικόνα, την τεχνολογία, σε σχέσεις που δεν μπορούν να ξεπεράσουν την προτεραιότητα του εγώ;
Η απάντηση περνά από τον λόγο του Θεού, το Ευαγγέλιο όπως βιώθηκε και βιώνεται στην Εκκλησία. Μοιάζει με λυχνάρι στο σκοτάδι, γιατί καθοδηγεί την πορεία μας βήμα-βήμα. Δεν είναι προβολέας, ο οποίος κάποτε με το υπερήφανο φως του δίνει την αίσθηση, συχνά ψευδαίσθηση, ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι εμείς, αλλά είναι αρκετό το να τον ανάψουμε και όλα θα φωτιστούν. Είναι εκείνο το παλιό, ταπεινό λυχνάρι, το οποίο προϋποθέτει και τη δική μας έγνοια να του προσθέτουμε από το λάδι της πίστης, της μετάνοιας, της αγάπης, του αγώνα, της μελέτης. Άλλωστε, ο λόγος πάντα ηχεί ανακουφιστικός, ήρεμος, αλλά και αφυπνιστικός: “όστις θέλει” (Μάρκ. 8,34).
Απόπειρες λοιπόν να δούμε την επικαιρότητα του λόγου του Θεού στη ζωή μας, αφορμές αφύπνισης, διαλόγου με σύγχρονες προκλήσεις, οι οποίες αγγίζουν κάποτε φανερά, κάποτε πιο αφανώς, την καθημερινότητά μας, περιλαμβάνει αυτό το βιβλίο.

Στο βιβλίο αυτό, που αποτελεί το πρώτο μέρος μιας τριλογίας, περιγράφονται οι σκληρές και απάνθρωπες, πολλές φορές, συνθήκες ζωής μιας μεσοαστικής χριστιανικής οικογένειας όπως τις έζησαν και τις είδαν τα μάτια ενός εντεκάχρονου παιδιού, καθώς και οι τραγικές ιστορίες μερικών άλλων ανθρώπων, κυρίως παιδιών της Αθήνας, στη διάρκεια του ανελέητου χειμώνα του 1941-42.

“Όπως ήμουν καθιστή πολλή ώρα, έκλεισα για λίγο τα μάτια μου και με πήρε ο ύπνος. Είδα τότε ένα όνειρο, από το οποίο ξύπνησα συγκλονισμένη. Ονειρεύτηκα μια νέα καλόγρια με γλυκύτατο πρόσωπο. […]
– Βασιλική, σ’ ευχαριστώ.
– Ποια είσαι, αδελφούλα μου; Και τι σου έχω κάνει και μ’ ευχαριστείς; τη ρώτησα έκπληκτη.
– Είμαι η Ολυμπία, η ηγουμένη του μοναστηριού, που έκαψαν οι πειρατές, μου απάντησε και συνέχισε: Σ’ ευχαριστώ, που έπλυνες τα κοκκαλάκια μου και τα ‘βρεξες με τα δάκρυά σου. Αν ήξερες, Βασιλική, τι φριχτούς πόνους είχα υποστεί, θα σπάραζε η καρδιά σου.
Εγώ αμέσως σαν να πετάχθηκα όρθια, την αγκάλιασα, τη φιλούσα κι έκλαιγα μ’ αναφιλητά…”
Η Βασιλική Ράλλη, η γυναίκα που αξιώθηκε να παραστεί στις ιερές ευρέσεις Νικολάου, Ραφαήλ, Ειρήνης και, των συν αυτοίς αγίων μαρτύρων της Μυτιλήνης, μας μιλά για μία ακόμη οσιομάρτυρα, την αγία Ολυμπία. Η ίδια η αγία της αποκάλυψε την ιστορία του μοναστηριού της στα δύσκολα χρόνια της Δ’ Σταυροφορίας, το μαρτύριό της στα χέρια βάναυσων πειρατών και, τέλος, την καθοδήγησε στην αποκάλυψη του μαρτυρικού και θαυματουργού λειψάνου της.

Ανακαλώ στη μνήμη μου μια σκηνή που θεωρώ καθοριστική. Μόλις είχα τελειώσει το λύκειο και οι αναζητήσεις ήταν έντονες. Ένα βράδυ βγήκαμε περίπατο με έναν πολύ καλό φίλο, τότε δευτεροετή φοιτητή της Νομικής. Συζητήσαμε αρκετά. Μέχρι τότε δεν είχα και τόσο καλή σχέση με το βιβλίο. Γυρίζοντας στο σπίτι του με παρότρυνε να αλλάξω στάση απαριθμώντας μου τα πολλαπλά οφέλη από τη μελέτη. Όταν είδε ότι πείστηκα, μου δάνεισε ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη του. Το διάβασα άπληστα, γιατί ήταν πολύ ενδιαφέρον. Ήταν η αρχή. Είδα πόσο είχε δίκιο και εγώ κατάλαβα πως ακόμα και ένα καλό βιβλίο μπορεί να σου ανοίξει δρόμους.
Παρατήρησα ότι ο φίλος μου είχε αρκετές υπογραμμίσεις και σημειώσεις, όλες με μολύβι. Σε επόμενη συνάντησή μας μου εξήγησε πως το μολύβι το ξανασβήνεις, αντίθετα με το μελάνι που μένει ανεξίτηλο. Και το βιβλίο καταστρέφεται. Μου τόνισε μάλιστα πως “όταν διαβάζεις, το μολύβι πρέπει να είναι δίπλα σου. Αργότερα όταν θέλεις να το φρεσκάρεις στη μνήμη σου και δεν έχεις χρόνο να το ξαναδιαβάσεις, θα σε βοηθούν πολύ οι σημειώσεις”.

Ανακαλώ στη μνήμη μου μια σκηνή που θεωρώ καθοριστική. Μόλις είχα τελειώσει το λύκειο και οι αναζητήσεις ήταν έντονες. Ένα βράδυ βγήκαμε περίπατο με έναν πολύ καλό φίλο, τότε δευτεροετή φοιτητή της Νομικής. Συζητήσαμε αρκετά. Μέχρι τότε δεν είχα και τόσο καλή σχέση με το βιβλίο. Γυρίζοντας στο σπίτι του με παρότρυνε να αλλάξω στάση απαριθμώντας μου τα πολλαπλά οφέλη από τη μελέτη. Όταν είδε ότι πείστηκα, μου δάνεισε ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη του. Το διάβασα άπληστα, γιατί ήταν πολύ ενδιαφέρον. Ήταν η αρχή. Είδα πόσο είχε δίκιο και εγώ κατάλαβα πως ακόμα και ένα καλό βιβλίο μπορεί να σου ανοίξει δρόμους.
Παρατήρησα ότι ο φίλος μου είχε αρκετές υπογραμμίσεις και σημειώσεις, όλες με μολύβι. Σε επόμενη συνάντησή μας μου εξήγησε πως το μολύβι το ξανασβήνεις, αντίθετα με το μελάνι που μένει ανεξίτηλο. Και το βιβλίο καταστρέφεται. Μου τόνισε μάλιστα πως “όταν διαβάζεις, το μολύβι πρέπει να είναι δίπλα σου. Αργότερα όταν θέλεις να το φρεσκάρεις στη μνήμη σου και δεν έχεις χρόνο να το ξαναδιαβάσεις, θα σε βοηθούν πολύ οι σημειώσεις”.