Ανακαλώ στη μνήμη μου μια σκηνή που θεωρώ καθοριστική. Μόλις είχα τελειώσει το λύκειο και οι αναζητήσεις ήταν έντονες. Ένα βράδυ βγήκαμε περίπατο με έναν πολύ καλό φίλο, τότε δευτεροετή φοιτητή της Νομικής. Συζητήσαμε αρκετά. Μέχρι τότε δεν είχα και τόσο καλή σχέση με το βιβλίο. Γυρίζοντας στο σπίτι του με παρότρυνε να αλλάξω στάση απαριθμώντας μου τα πολλαπλά οφέλη από τη μελέτη. Όταν είδε ότι πείστηκα, μου δάνεισε ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη του. Το διάβασα άπληστα, γιατί ήταν πολύ ενδιαφέρον. Ήταν η αρχή. Είδα πόσο είχε δίκιο και εγώ κατάλαβα πως ακόμα και ένα καλό βιβλίο μπορεί να σου ανοίξει δρόμους.
Παρατήρησα ότι ο φίλος μου είχε αρκετές υπογραμμίσεις και σημειώσεις, όλες με μολύβι. Σε επόμενη συνάντησή μας μου εξήγησε πως το μολύβι το ξανασβήνεις, αντίθετα με το μελάνι που μένει ανεξίτηλο. Και το βιβλίο καταστρέφεται. Μου τόνισε μάλιστα πως “όταν διαβάζεις, το μολύβι πρέπει να είναι δίπλα σου. Αργότερα όταν θέλεις να το φρεσκάρεις στη μνήμη σου και δεν έχεις χρόνο να το ξαναδιαβάσεις, θα σε βοηθούν πολύ οι σημειώσεις”.

…Ουσιαστικά όταν μιλούσες μαζί της ένοιωθες ότι γινόταν εσύ, ήταν σαν να μιλούσες στον εαυτό σου, δεν απευθυνόσουν σε μοναχή, γι’ αυτό και δεν έλεγε τίποτε, δεν σε διόρθωνε, με αποτέλεσμα να νοιώθεις πολύ άνετα μαζί της, όπως νοιώθεις με τον εαυτό σου…
…Η γερόντισσα δεν ήταν χαμογελαστή αλλά χαμογελούσαν τα μάτια της. Ο λόγος της ήταν πάντα όμορφος, είχε μέσα μία χάρη. Ένοιωθες αυτό που είπαν οι μαθητές στην Μεταμόρφωση «καλόν εστίν ημάς ώδε είναι». Δεν θέλαμε να φύγουμε από κοντά της. Όταν ησύχαζε, καθόταν πολλές φορές στον ήλιο, στον εξώστη, και έβλεπες ότι προσευχόταν. Φαινόταν αυτό έντονα στο πρόσωπό της, η αίσθηση ότι είναι ένας άνθρωπος που έχει «φύγει» με την προσευχή.
…Οι άνθρωποι είμαστε τραγικά πρόσωπα. Σκοντάφτουμε, ψάχνουμε, θέλουμε, πονάμε, πέφτουμε και μαζί μας οι αόρατοι άγγελοι με «αρχιαγγέλισσα» την γερόντισσα Γαβριηλία μας ξεσκονίζουν, μας δροσίζουν και μας χαμογελούν. Σηκωθείτε, λένε. Και αν πέσατε, δεν πειράζει, σηκωθείτε πάλι και πάλι. Στο τέρμα περιμένει η Χαρά του κόσμου. Πάμε, ερχόμαστε, ο Χριστός μένει.

Στο νοητό στερέωμα της Εκκλησίας μας πολλοί υπέρλαμπροι αστέρες, δηλαδή γνωστοί άγιοι, ανήκουν στην τάξη των λαϊκών. Εκτός από τους μάρτυρες και τους νεομάρτυρες, που στην πλειονότητά τους ήταν λαϊκοί, υπάρχουν και πολλοί λαϊκοί άγιοι. Η αγιότητα, λοιπόν, δεν είναι προνόμιο και αποκλειστικότητα των μοναχών και των ιερωμένων, αλλά δυνατότητα κάθε χριστιανού που έχει πίστη ορθή, μετάνοια και αγωνιστικό φρόνημα.
Στην ιστορία της Εκκλησίας μας βλέπουμε ότι μετά την κατάπαυση των διωγμών, οι θερμότεροι χριστιανοί δεν αρκέστηκαν στην απλή τήρηση των εντολών μέσα στον κόσμο αλλά εξήλθαν στην έρημο επιδιώκοντας το μαρτύριο της συνειδήσεως, την αδιάλειπτη προσευχή και την ευαγγελική τελειότητα. Έτσι δημιουργήθηκε η τάξη των μοναχών.
Ο τρόπος ζωής τους απετέλεσε πρότυπο για τους ευλαβέστερους λαϊκούς. Έγιναν φως και παράδειγμα για τους αγωνιζόμενους μέσα στον κόσμο χριστιανούς, με αποτέλεσμα να δημιουργηθή μία ασκητική παράδοση που είχε αφετηρία τους μοναχούς της ερήμου και που εμπνεόταν και ενισχυόταν από το άφθαστο παράδειγμά τους.
Την παράδοση αυτή, δηλαδή αυτόν τον ασκητικό τρόπο ζωής, την μετέδιδαν οι γονείς στα παιδιά τους φυσικά και αβίαστα με το παράδειγμά τους.
Κατά συνέπεια η ορθόδοξη οικογένεια, η «κατ’ οίκον Εκκλησία», υπήρξε ο φύλακας, ο φορέας, το σχολείο αυτού του ευαγγελικού και ασκητικού τρόπου ζωής. Συνήθως πίσω από κάθε Άγιο υπήρξε και μία αγία μητέρα που γαλούχησε με τα ορθόδοξα ασκητικά νάματα τον υιόν της.
Η παράδοση γενικά αποτελεί την μνήμη του λαού και από τις καθαρώτερες μορφές της είναι η ορθόδοξη ασκητική.

Ένα πολύ χαριτωμένο βιβλίο της Μαρίνας Παλιάκη-Μπόκια παρουσιάζουν οι εκδόσεις Σταμούλη στη σειρά ΑΘΩΣ/ΠΑΙΔΙΚΑ αφιερωμένο στην Σαρακοστή. Το βιβλίο αξιοποιεί το λαϊκό έθιμο της κυρα-Σαρακοστής για να εισάγει τα μικρά παιδιά στη θεολογική σημασία των επτά Κυριακών της Σαρακοστής. Παράλληλα, επειδή τα παιδιά αγαπούν να μαθαίνουν μέσα από πρακτικές δραστηριότητες, η «κυρά-Σαρακοστή» περιέχει και ένα παράρτημα με χειροτεχνίες και παιχνίδια σχετικές με το θέμα. Την εικονογράφηση επιμελήθηκαν η Αγγελική Δελεχά και η Παρασκευή Χατζηθανάση. Το βιβλίο έχει σχήμα κυρα-Σαρακοστής που θα εντυπωσιάσει τα παιδιά.

Ἕνα παιδικό βιβλίο μέ συναρπαστικές ζωγραφιές, αὐτοκόλλητα καί ἀπίθανα παιχνίδια…

Διαβάζαμε τον Ευεργετινό και αισθανόμαστε λύπη γιατί πολλές θρησκευόμενες ψυχές, που όπως κι’ εμείς, διψούσαν για πνευματικό βιβλίο στην άνικμη εποχή μας του υλισμού, της ηθικής χαλαρότητας και της θρησκευτικής αδιαφορίας, δεν είχαν όμως την δυνατότητα να δροσίσουν τη δίψα τους στα πλούσια νάματα του πνευματικού Πακτωλού. Ο λόγος ήταν η δυσκολία της γλώσσης. (…) Αυτή είναι η αφορμή, που μας γεννήθηκε η επιθυμία να μεταγλωττίσωμε στην νεοελληνική, αν όχι ολόκληρο, τουλάχιστον μέρη του Ευεργετινού. (…) Από τα τέσσερα βιβλία τον Ευεργετινού κάναμε μία επιλογή. Συγκεντρώσαμε ανέκδοτα κι’ αποφθέγματα, που επιγράφονται “εν τω Γεροντικώ” και μερικά άλλα, πατερικά επίσης. Τα χωρίσαμε σε κεφάλαια, ανάλογα με το περιεχόμενό τους, σε αρετές ή κακίες. Στη μεταγλώττισι χρησιμοποιήσαμε ελεύθερα το κείμενο με μικρή διασκευή για να γίνη κάπως ευχάριστο στον αναγνώστη. (…) Τον τίτλον “Γεροντικόν” κρατήσαμε για το βιβλίο μας, που ταιριάζει με το περιεχόμενό του. Γέροντας έλεγαν οι Βυζαντινοί τους Πατέρας της Ερήμου, τους Μοναχούς, Κοινοβιάτας και Αναχωρητάς, όχι τους ηλικιωμένους μόνο, μα και εκείνους που είχαν ώριμη σκέψι, λόγον “άλατι ηρτυμένον” και βίο άγιο. (…) Κάτω απ’ τον τίτλο “εν τω Γεροντικώ” στα ιστορήματα του Ευεργετινού συναντά κανείς συνήθως την φράσι, “είπε Γέρων…” ή “Γέρων εποίησε…”. Θα λέγαμε λοιπόν Γεροντικό, χωρίς να φύγωμε από την πραγματικότητα, κάθε τι που σχετίζεται με τους Γέροντας.