Οι έντεκα ομιλίες του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς που περιλαμβάνονται σ’αυτόν τον τόμο, αναφέρονται στις Ευαγγελικές περικοπές που καλύπτουν όλες τις Κυριακές του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, ως την Κυριακή των Βαίων και τελειώνει με το Ευαγγέλιο της Μ.Παρασκευής που αναφέρεται στη Σταύρωση.

Η Παιχνιδούπολη του κυρ-Μανώλη ήταν το πιο όμορφο κατάστημα της γειτονιάς. Eίχε αμέτρητα παιχνίδια για μικρά και μεγάλα παιδιά. Φέτος ειδικά ο κυρ-Μανώλης πήρε πολύχρωμα κομμάτια ύφασμα και έφτιαξε μόνος του μία κόκκινη πασχαλίτσα και ένα χρωματιστό κουνελάκι. Ήταν τόσο όμορφα τα δυο ζωάκια, που αποφάσισε να τα βάλει να κρατιούνται χέρι-χέρι στο κέντρο της μεγάλης βιτρίνας. Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, ο κυρ-Μανώλης πήρε την πασχαλίτσα, την έβαλε σ’ ένα πολύχρωμο κουτί, το τύλιξε και το προσέφερε στην μικρή Αντιγόνη μαζί με τη λαμπάδα που της αγόρασε η νονά της. Θα ξανασυναντηθούν άραγε πάλι οι δύο αχώριστοι φίλοι μας; Και η προσευχή της μικρής Αντιγόνης, άραγε θα φτάσει ως τον ουρανό; Είναι αλήθεια ότι ο Χριστός αγκαλιάζει τα μικρά παιδιά όταν ζητούν τη βοήθειά του; Το βιβλίο του Νίκου Βαλβαζάνη, τρυφερό, μεστό από νοήματα, φιλοτεχνημένο με τις πολύχρωμες ζωγραφιές της Αγγελικής Δελεχά είναι ένα πολύ όμορφο δώρο που μπορεί να συνοδεύσει την πασχαλινή λαμπάδα!

Ευδόκησε ο Θεός και έχουμε ήδη ανά χείρας τον Γ’ τόμο του Μεγάλου Γεροντικού. Αισθανόμαστε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε από βάθους καρδίας τον Θεό Πατέρα που χορηγεί “παν δώρημα τέλειον”.

Είναι γνωστό στους αναγνώστες των δύο πρώτων τόμων ότι αυτή η θεματική συλλογή* περιέχει τα αποφθέγματα οσίων ασκητών και Γερόντων της ερημικής παλαίστρας Αιγύπτου, Θηβαΐδος, Σινά και Παλαιστίνης**, επωνύμων και ανωνύμων, κατά θέματα, όπως διαφυλάχθηκαν επί αιώνες καταχωρημένα στους χειρόγραφους κώδικες.

Οι δύο πρώτοι τόμοι παρουσίασαν τα πρώτα εννέα κεφάλαια των αποφθεγμάτων:

Α’. Παραίνεση των αγίων Πατέρων για προκοπή στην τελειότητα.

Β’. Πρέπει να επιδιώκουμε την “ησυχία” με κάθε μας δυνατότητα.

Γ’. Περί κατανύξεως.

Δ’. Περί εγκρατείας…

Ε’. Διηγήσεις ωφέλιμες για τους πολέμους που ξεσηκώνει μέσα μας το πάθος της πορνείας.

ΣΤ’. Περί ακτημοσύνης… και πλεονεξίας.

Ζ’. Διηγήσεις… για υπομονή και ανδρεία.

Η’. Τίποτε δεν πρέπει να κάνουμε για επίδειξη.

Θ’. Είναι ανάγκη να επαγρυπνούμε ώστε να μη κρίνουμε κανένα.

Ο ανά χείρας τρίτος τόμος περιλαμβάνει τα εξής πέντε κεφάλαια, όπως είναι στη σειρά των κωδίκων.

Ι’. Περί διακρίσεως.

ΙΑ’. Είναι ανάγκη πάντοτε να είμαστε νηφάλιοι.

ΙΒ’. Για την αδιάλειπτη και νηφάλια προσευχή.

ΙΓ’. Είναι ανάγκη να φιλοξενούμε και να ελεούμε με ιλαρότητα.

ΙΔ’. Περί υπακοής.

Η πιο συγκλονιστική έκφραση της πίστης και της αγάπης της πρώτης Εκκλησίας για τον Κύριο ήταν το μαρτύριο των πιστών κατά την περίοδο των διωγμών. Στα ειρηνικά χρόνια που ακολούθησαν, το “μαρτύριο του αίματος” παρεχώρησε τη θέση του στο εξίσου επώδυνο “μαρτύριο της συνειδήσεως”, δηλαδή στον ισόβιο αγώνα κάθε Χριστιανού να επιτύχει στον κόσμο αυτόν την εν Χριστώ τελείωση και τον εξαγιασμό του.

Πρωτοποριακό και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Μ. Αντώνιος. Έζησε σε μια μεταβατική περίοδο, δηλαδή στο τέλος των διωγμών και στα πρώτα χρόνια που επικράτησε ο Χριστιανισμός. Η φλογερή του αγάπη για τον Χριστό τον παρακινούσε να υπομένει τα “παθήματα” του Υιού του Θεού, ώστε συσταυρούμενος και συνταφιαζόμενος μ’ αυτόν, να αξιωθεί να γίνει πραγματικός μιμητής του. Με το τέλος όμως των διωγμών, ο πόθος του για το μαρτύριο δεν μπόρεσε να ικανοποιηθεί και γι’ αυτό ασπάσθηκε το “μαρτύριο της συνειδήσεως” φεύγοντας στην έρημο “και ην εκεί καθ’ ημέραν μαρτυρών τη συνειδήσει και αγωνιζόμενος τοις της πίστεως άθλοις”. *

Το παράδειγμα του Μ. Αντωνίου ακολούθησαν πλήθη πιστών, που αποσύρθηκαν στις ερήμους της Αιγύπτου, του Σινά και της Παλαιστίνης. Συγκεντρώθηκαν γύρω από αγίους ερημίτες Γέροντες και έτσι “επολίσθη η έρημος”. **