Το έργο αυτό είναι ‘δημιουργία εκ του μηδενός’. Προέκυψε κατόπιν παρακλήσεως ενός Αρχιερέως προς τον Άγιο, ο οποίος την περίοδο εκείνη βρισκότανε στην ερημόνησο της Σκυροπούλλας.

Είναι έργο καταπληκτικής μνήμης και ιερής καρδίας, όπως αναφέρει ο αείμνηστος π. Θεόκλητος Διονυσιάτης. Ο επίσκοπος όταν δέχθηκε το «Εγχειρίδιον» ενθουσιάσθηκε από την ανάγνωσι και του απέστειλε εγκωμιαστικους λόγους: «Με υψωμένα τα χέρια δέχθηκα και με δυνατή γλώσσα διάβασα το μελιστάλακτο Συμβουλευτικό. Εντρύφησα σ’ αυτό..δέχθηκα ωφέλεια αθάνατη..».

Πόσο περισσότερο ευγνώμονες πρέπει να είμαστε εμείς οι νεώτεροι στον Άγιο Νικόδημο για το αριστούργημα αυτό.

Στο βιβλίο εξετάζεται η ‘φυλακή’ της οράσεως, της ακοής, της οσφρήσεως, της γεύσεως, της αφής. Γίνεται λόγος για την ‘φυλακή’ της φαντασίας, την προφύλαξη του νού και της καρδιάς. Στο τέλος γινεται αναφορά για τις πνευματικές ηδονές.